پرونده سایت رسمی سیامك یزدانجو برای كپی رایت آثار ادبی و هنری، قسمت دوم
۱۰ سال انتظار برای تصویب یک قانون در رابطه با کپی رایت
به گزارش سایت رسمی سیامک یزدانجو، حقوق «مالکیت فکری» حقی معنوی و غیرملموس است که به باعث خلق اثری ادبی و هنری به وجود می آید و شاید بنابراین است که نسبت به سایر حقوق که جنبه مادی دارند، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ درصورتیکه طی حدود یک قرن گذشته علیرغم تمام تغییرات رخ داده در حوزه فرهنگ و هنر و ورود فناوری های نوین به این عرصه، هنوز هم یک قانون جامع و واحد پیرامون آن وجود ندارد.
به گزارش سایت رسمی سیامک یزدانجو به نقل از ایسنا، در نوشتار قبلی به موضوعات مختلفی همچون ماجرای شکل گیری قانونی پیرامون حقوق «مالکیت فکری» پرداختیم، روندی که از سال ۱۳۱۰ خورشیدی شروع شده است و همچنان با وجود حمایت غیر مستقیم ۴ قانون دیگر از حقِ مولف، همچنان سر انجام مشخصی نداشته و چالش ها پیرامون آن ادامه دارد.
بیشتر بخوانید:
حمایت از «حقوق مالکیت فکری» در سایه قوانین پراکنده
حق مالکیت معنوی همان حقوق پدیدآورندگان آثار ادبی، هنری و علمی است که می تواند طیف گسترده ای از آثار مکتوب تا سمعی، بصری، تجسمی، صنایع دستی و... را شامل شود. موضوعی که به نظر می آید در سالیان اخیر چندان جدی پیگیری نشده است. در واقع احیانا تنها نمودِ پیگیری این مورد که در اذهان عمومی پررنگ تر باقی مانده، در ارتباط با زمان تکثیر و انتشار قاچاقی CD فیلمها است؛ همان زمانیکه خانه سینما کلیپی از بازیگران تهیه کرده بود که قبل از شروع فیلم، هر یک از آنها با بیانی مختلف از مردم می خواستند تا فیلمها را به شکل قانونی ببینند و از خرید نسخه قاچاق فیلمها از دستفروشان اجتناب کنند.
تلاشی برای آموزش قانون «کپی رایت» که همان زمان هم چندان موفق نبود و البته بعد از رونق گرفتن استفاده از پلت فرم های پخش فیلم به مرور فراموش شد؛ چون که در نهایت به فاصله چند ساعت از انتشار یک فیلم سینمایی یا یک قسمت از یک سریال، شاهد دست به دست شدن فایلِ با کیفیتِ آن در کانال های تلگرامی هستیم. در واقع هرچند بخشی از چالش به علت نبود قانونی بازدارنده در این حوزه است، اما در عین حال نمی توان منکر شد که آموزش کافی هم در این حوزه وجود ندارد.
مسیر ۱۰ ساله یک لایحه برای تبدیل شدن به قانون
اما درحالی که قوانین فعلی حوزه مالکیت ادبی و هنری، سالهای زیادی است که بروزرسانی نشده و با تحولات موجود همخوانی ندارند، سرانجامِ پشتیبانی از حق مولف به کجا رسیده است؟ آن هم در حالی که مهم ترین قانون در زمینه پشتیبانی از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارها در ارتباط با سال ۱۳۷۹ است، در زمینه پلت فرم ها و شبکه های اجتماعی قانون خاصی وضع نشده است و در مورد سایر آثار علمی و هنری هم احتیاج به تکمیل و اصلاح قوانین، ملموس است.
برای اصلاح و بروز رسانی قوانین حوزه مالکیت ادبی و هنری و تدوین قانونی جامع، دولت طی سالهای دهه ۸۰ تدوین لایحه «حمایت از مالکیت ادبی و هنری» را شروع کرد و بعد از چند سال بررسی، این لایحه بعد از تصویب در هیئت وزیران، برای اولین بار در سال ۱۳۹۳ به مجلس شورای اسلامی رسید. پس از اتمام دوره های نهم و دهم مجلس، این لایحه در مجلس فعلی هم اعلام وصول شد، اما با عنایت به گذشت زمان نسبتا طولانی از زمان تدوین لایحه و تحولات گسترده سالهای اخیر، بروز رسانی و اعمال اصلاحات در متن لایحه امری اساسی به نظر می رسید. بر این اساس لایحه «حمایت از مالکیت ادبی و هنری» باردیگر توسط دولت برای تکمیل و اصلاح به مجلس بازگردانده شد.
۳ مشکل مهم لایحه «حمایت از مالکیت ادبی و هنری»
لایحه پشتیبانی از مالکیت فکری شامل ۱۱۸ ماده است که بر اساس مطالعات انجام شده در مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایرادات مهمی همچون طولانی بودن به آن وارد است. در واقع این لایحه بیش از حد وارد جزئیات شده و با تفصیل غیرضروری، مواد قانون را در حد مواد آئین نامه اجرایی تنزل داده است.
البته ایرادات دیگری هم به این لایحه وارد است که در ادامه به آن اشاره می نماییم.
ایجاد محدودیت برای ترجمه آثار خارجی در ایران یکی از ایرادات وارد به این لایحه است. ماده ۲۶ لایحه «حمایت از مالکیت ادبی و هنری» ترجمه آثار انتشار یافته در خارج از کشور به یکی از زبان های رایج کشور را منوط به گذشت سه سال از زمان انتشار، کسب اجازه از صاحب اثر یا دریافت مجوز از کمیسیون ماده مذکور و تحت شرایطی خاص اعلام نموده است. بندی قانونی که به نظر می آید مترجمان را گرفتار پیچ و خم اداری تشکیل و تصمیم گیری یک کمیسیون دولتی می کند. درحالی که معلوم نیست ایجاد چنین موانعی برای ترجمه آثار خارجی به چه دلیل انجام شده و اصلا مقرر است چه نفعی داشته باشد؟
از طرفی لایحه «حمایت از مالکیت ادبی و هنری» بر این اساس عرضه شد که با جمع آوری مقررات پراکنده و افزودن برخی دیگر از مقررات، یک قانون جامع برای پشتیبانی از مالکیت فکری در حوزه ادبی و هنری تدارک ببیند. در حالیکه حالا این لایحه، مقررات اختصاصی به تفکیک هر حوزه ندارد. بعنوان مثال برای حوزه سینما، ادبیات، نشر، نرم افزار و... مقررات ویژه و اختصاصی چندانی وجود ندارد و اغلب مقررات به صورت عام و کلی در نظر گرفته شده در حالیکه باید مقررات اختصاصی برای هریک از حوزه های مشمول قانون وجود داشته باشد.
البته این لایحه همینطور در حوزه نرم افزارهای کامپیوتری و تکنولوژی های جدید از قبیل ارزهای دیجیتالی، ارزهای دیجیتال، هوش مصنوعی، متاورس، بلاکچین، قراردادهای هوشمند، شبکه های اجتماعی و پلت فرم ها هم گرفتار نقص بوده و باید مقررات در ارتباط با آنها تکمیل شود.
چشم امید به مجلس دوازدهم
همانطور که گفته شد با گذشت حدود ۱۰ سال از تصویب این لایحه در هیئت وزیران و علیرغم پیشرفت های رخ داده در زمینه های ادبی و هنری مرتبط، لایحه همچنان ایرادات قابل توجهی دارد که بدون اصلاح آنها امکان تبدیل شدن به یک قانون جامع را ندارد. در این شرایط و با عنایت به رو به پایان بودن دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی، باید امیدوار بود این قانون که در سه دوره از مجلس بلاتکلیف مانده، بعد از رفع ایرادات مطرح شده، توسط منتخبین مجلس دوازدهم بالاخره به سر انجام مشخصی برسد. البته همچنان نباید فراموش کرد که با عنایت به نپیوستن ایران به «معاهده برن» حتی با وجود تصویب لایحه مذکور، مولف تنها امکان پیگیری انتشار و تکثیر اثر خود در مرزهای کشور را دارد که بر این اساس ضروری است در این حوزه هم تجدیدنظر صورت گیرد.
موضوع هایی نظیر روند اصلاح ایرادات وارد شده به لایحه، بازدارنده نبودن جرایم آن و... همچون مواردی است که ایسنا درحال پیگیری آخرین اخبار پیرامون آن از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و در صورت رسیدن به پاسخ مشخص، در گزارش بعدی به آن می پردازد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب