مدرس موسیقی دانشگاه تهران تشریح كرد
نگاهی به تاریخچه اپرا در ایران
به گزارش سایت رسمی سیامك یزدانجو خراسان رضوی یك مدرس موسیقی دانشگاه تهران اظهار داشت: اُپِرا در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه و توسط او، با ساخت یك اپراخانه در اطراف كاخ گلستان، وارد ایران شد.
سپهر سراجی در دومین جلسه از سلسله نشست های کانون موسیقی دانشگاه فردوسی با عنوان اپرا، هنرِ هنرها در سنت موسیقایی غرب که به صورت مجازی برگزار شد، در ارتباط با تاریخچه اُپِرا در ایران اظهار نمود: اپرا در ایران مانند باقی گونه های موسیقی جهانی و سنت کلاسیک اروپا در زمان ناصرالدین شاه بود که بطور نظام مند وارد ایران شد. در آن زمان آغاز به واردات یک سری آهنگساز و معلم موسیقی کردیم که مهمترین آن ژان باتیست لومر است و سرود «ایران جوان» را که آقای ناظری هم آنرا خوانده است را آهنگ سازی کرد. معروفترین کسی که موسیقی کلاسیک را وارد کرد نیز آقای ژان باتیست لومر بوده است.
وی اضافه کرد: ناصرالدین شاه که برای گشت و گذار به کشورهای اروپایی سفر کرده بود، به هنر اپرا علاقمند شد و برنامه و قصد او، این بود که آنرا در ایران وارد کند و به محض اینکه به ایران بازگشت، آغاز به ساخت یک تالار شبیه اپراخانه های اتریش و آلمان کرد. احیانا این سوال به وجود می آید که آن اپراخانه حالا کجاست و چرا اثری از آن دیده نمی شود؟ باید بگویم که وقتی ساخت آن اپراخانه در اطراف کاخ گلستان شروع شد، جامعه غالبا سنتی ایران متوجه شدند مقرر است چه اتفاقی در آن مکان رخ بدهد و از نظر آنها که این مساله خلاف شرع و عرف بود. به همین جهت با آن به شدت مخالفت کردند و آن اپراخانه به تکیه دولت تغییر کاربری داد.
مدرس موسیقی دانشگاه تهران اشاره کرد: در واقع تکیه دولت تبدیل شد به یک اپراخانه ایرانی که در آن تعزیه خوانی صورت می گرفت. تعزیه در سنت ایرانی نزدیکترین گونه است به آن چیزی که ما آنرا اپرا می دانیم اما به سبب بافت فرهنگی اجتماعی ایران، تعزیه بیشتر مربوط به وقایع دینی می شود. البته این هنر تنها مرتبط به وقایع عاشورا نیست. تصوری که بسیاری از ما از تعزیه خوانی داریم، این است که روضه است اما این طور نیست و جای کار بیشتری دارد که البته در این خصوص کار هم شده اما ظرفیت های بیشتری برای فعالیت دارد.
سرپرست گروه موسیقی بوم اشاره کرد: بعد از آن اتفاق کوشش برای به وجود آوردن اپرا در ایران عقیم ماند و عملا به نتیجه نرسید. رضاخان نیز وقتی شاه شد، تکیه دولت را تعطیل کرد و الان مکانی به نام تکیه دولت وجود ندارد.
سراجی افزود: در دوره پهلوی دوم تصمیم گرفتند که نهادهای موسیقایی غربی باردیگر در ایران بازگشایی شود و این تبدیل به چند نهاد مهم شد که همه آن با محوریت تالار وحدت به وجود آمد. اپراخانه تهران، ارکستر سمفونیک تهران، گروه کُر تهران و باله ملی ایران گروه های هنری بود که در آن مرکز شکل گرفت و یک هنرستان موسیقی به وجود آمد که هنوز هم وجود دارد و قدیمی ترین مرکز آموزش موسیقی کشور محسوب می شود. کار این هنرستان تولید متخصص برای این مجموعه شد و در آن نوازندگان، خوانندگان و موسیقی دانانی تربیت می شدند که به نهادهای ارکستر سمفونیک، باله ملی، اپرا و گروه کُر بپیوندند.
وی اضافه کرد: چرخه ای به وجود آمد به جهت اینکه بتوانیم هنرمند تولید نماییم و مکانی به وجود آمد که این هنرها در آن تمرین، آماده سازی و اجرا بشود. این اتفاق در تالار رودکی رخ می داد که امروز آنرا بعنوان تالار وحدت می شناسیم.
مدرس موسیقی دانشگاه تهران درباب مولفان و افراد مطرح اپرا در ایران بیان کرد: در میان مهمترین افرادی که بعنوان مولفان اپرا می شناسیم، باید از علی نقی وزیری نام ببریم که اپراخوان نبود اما چند اپره نوشت. اپره از اپراهای کوچک است. بعد از او پرویز محمود است که یکی از رهبران ارکستر سمفونیک تهران بود و او هم طبع آزمایی هایی در اپرا کرده است. اگر بخواهیم یک سری اپرانویس جدی تر در ایران را نام ببریم، باید صبر نماییم که شخصیت هایی ظهور کنند که آهنگ سازی موسیقی کلاسیک را تخصصی تر از علی نقی وزیری کار کرده باشند. علی نقی وزیری یکی از مهمترین شخصیت های ۱۲۰ سال اخیر موسیقی ایران است و از مهمترین ستون های موسیقی ایرانی بشمار می رود چونکه موسسه و اداره موسیقی را ایجاد کرده است.
سرپرست گروه موسیقی بوم اشاره کرد: قبل از آن نقاره خانه ای در دربار وجود داشت که عده ای نوازنده جمع می شدند و در مناسبت ها ساز می زدند و عملگان طرب بودند که سازماندهی نشده بودند. وزیری بود که سازماندهی ایجاد کرد و البته دولت امکاناتی را برای این کار در اختیار او قرار داد.
سراجی عنوان کرد: با تمام ارزش ها و خاصیت های وزیری، او را بعنوان اپرانویس نمی شناسیم. باید صبر نماییم زمان بگذرد و افرادی ظهور کنند مانند استاد احمد پژمان که اپرایی به نام «جشن دهبان» دارد که برمبنای داستان های فولک ایرانی است. شاید یکی از نخستین اپراهای موفق ایرانی همین مورد باشد. شخصیت مهم دیگر در این عرصه استاد حسین دهلوی که سال پیش به رحمت خدا رفت، است. استاد لوریس چکناواریان هم از افراد دیگری است که اپراهایی ساخته است. البته این سه استاد آهنگساز اپرانویس تمام وقت نیستند و آثار دیگری نیز دارند اما اپراهای مهمی دارند. برای مثال «رستم و سهراب» از اپراهای مهم استاد چکناواریان و «مانا و مانی» اپرای معروف استاد دهلوی است. از معروفترین اپراخوان ها نیز آقایان سرشار و قره باغی بوده اند که در اپرای ملی ایران فعالیت می کردند.
ایجاد اُپَرای عروسکی بعد از انقلاب اسلامی
مدرس موسیقی دانشگاه تهران بیان کرد: بعد از انقلاب اسلامی موسیقی ایران و اساسا هنر ایران تحول خیلی عظیمی پیدا کرد. کم کم نهاد ارکستر سمفونیک تهران و هنرستان موسیقی باردیگر احیا شد.
وی اضافه کرد: در دهه ۸۰ و ۹۰ چند اتفاق مهم در زمینه اپرا در ایران رخ داد که یکی از آن بازخوانی یک سری اپراهای غیرایرانی بود. اپراهای ایرانی به آن شکل دیگر اجرا نشد، مگر به صورت کنسرت. همین طور اجراهای کنسرتی اپرا وجود داشت؛ مانند اپرای رستم و سهراب استاد چکناواریان که اجرای آن نمایشی نیست بلکه به صورت کنسرت برگزار می گردد.
سراجی با اشاره به شکل گیری اپرای عروسکی بعد از انقلاب اظهار نمود: به نظر من اپرای عروسکی پدیده مهمی در اپرای بعد از انقلاب است که البته حالا در انحصار استاد بهروز غریب پور است که این اپرا را به وجود آورد. تالاری روبه روی تالار وحدت برای این منظور به وجود آمد که قبل از آن گاراژ خودرو های فرسوده بود اما حالا اپرای عروسکی در آن مکان برگزار می گردد.
سرپرست گروه موسیقی بوم افزود: اپراهای عروسکی یک تلاش واقعا عملی و تا حدود زیادی کام یافته و به نتیجه رسیده هستند. این اپرا تلاشی است برای رسیدن به یک اپرای ملی که ریشه در موسیقی، فرهنگ و هنر ایرانی دارد.
این مدرس موسیقی دانشگاه تهران اشاره کرد: ممکنست با شیوه اپرای ایتالیایی، اپرایی به وجود بیاوریم و اسم آنرا بگذاریم رستم و سهراب و داستان آنرا روایت نماییم اما ساختار آن اپرا ایرانی نیست بلکه موضوع سوژه، داستان و محتوای آن ایرانی است. در میان اپراهایی که آقای بهروز غریب پور ساخته، اپراهایی وجود دارد که عموما در مورد مفاخر فرهنگ ایران است که اپراهای سعدی، حافظ، مولانا و خیام جزو آنست و بسیار جذابیت دارد. این اپراها به صورت چرخشی در تهران اجرا می شود و تالار مخصوص دارد.
سراجی بیان کرد: آوازی که در این اپراهای ایرانی خوانده می شود، آواز کلاسیک نیست بلکه آوازی ایرانی است و قسمت های رسیتاتیو به حالت ساز و آواز اجرا می شود. دقیقا چیزی بین اپرا و تعزیه است؛ تفاوت عمده آن با تعزیه این است که بجای انسان، عروسک اجرا می کند و موضوعات هم مذهبی نیست. البته یک اپرای عاشورا هم وجود دارد اما باقی اپراها مذهبی نیست.
منبع: siamakyazdanjoo.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب