هم خان و هم درویش
سایت رسمی سیامك یزدانجو: «پرچم دار نوآوری در موسیقی بود؛ «غلام حسین درویش طالقانی». اگر تاریخ موسیقی را ورق بزنیم بارها نامش كنار دیگر بزرگان این هنر تكرار می شود.»
به گزارش سایت رسمی سیامک یزدانجو به نقل از ایسنا، روزنامه همدلی در یادداشتی به مناسبت سالمرگ «غلام حسین درویش»، موسیقیدان مدرن دوره قاجار، نوشت: «۱۲۵۱ در تهران به دنیا آمد. نامش را «غلام حسین» گذاشتند اما پدرش وقتی می خواست صدایش بزند «درویش» خطابش می کرد. بعدها هم لقبش شد. پدرش «حاج بشیر» اهل زیدشت طالقان بود. موسیقی غرب در دوران قاجار بوسیله مارش های نظامی به ایران آمده بود. پدرش که او نیز در نواختن تار چرب دست بود و دوستدار موسیقی، در ۱۰سالگی فرستادش مدرسه نظام تا استاد شود. آن هنگام مدرسه نظام یکی از شعب دارالفنون بود که تحت سرپرستی «موسیو لومر» اداره می شد و تنها آموزشگاهی بود که به صورت حرفه ای در آن موسیقی تدریس می شد. «درویش» در آنجا با شوق و علاقه فراوان مبانی موسیقی غربی را آموخت. با تنبک کوچک و شیپور کارش را شروع کرد و در ادامه با خط و رسم موسیقی آشنا شد. تار و سه تار را هم «آقاحسین قلی خان» به او آموخت؛ کسی که خودش از نوادر موسیقی کلاسیک ایرانی به حساب می آمد. «درویش» ممتازترین شاگرد او شد و پس از تکمیل دوره آموزشی اش برای تسلط هر چه بیشتر بر تار و سه تار، مدتی نیز تحت نظر «میرزا عبدالله فراهانی» قرار گرفت. حالا هم موسیقی اروپا را می شناخت، هم ایران را. همین اصول پایه سبب شد نامش در جرگه نوآوران موسیقی ایران قرار بگیرد.
در آن دوران «درویش خان» هم تار می زد، هم سه تار. آن قدر زیبا که شاعران بنامی چون ایرج میرزا در شعرهایشان از او یاد کرده اند. «درویش» هنگام تحصیل در مدرسه نظام دریافته بود آواز ملی سرزمین خودش بیش از اندازه یکنواخت است و بدون ضرب بودنش گاهی ملال انگیز می شود. بنا بر این به فکر افتاد کاری کند که بر جذابیتش بیفزاید. قبل از او «علی اکبر شیدایی» و «عارف قزوینی» هم اهتمام کرده بودند آوای نوینی ارائه بدهند، اما شاید چون آن چنان بر اصول پایه موسیقی ملی تسلطی نداشتند بیشتر کارهایشان از سر ذوق بود و نتوانستند نام خودشان را پای چنین تغییری امضا کنند.
«سعدی حسنی» در کتاب تاریخ موسیقی می نویسد: «نخستین تحول واقعی موسیقی را غلام حسین درویش آغاز کرد» و چنین تعبیری حقیقت داشت. «شیدایی» و «قزوینی» تصنیف هایشان اساس محکمی نداشت و حتی خودشان هم اجرایش می کردند، اما «درویش» دستمایه آگاهی هایش در آهنگی که می ساخت به موسیقی ملی و ملل دیگر بود. شعری اگر انتخاب می کرد حتما شاعر بنامی آنرا سروده بود و خواننده های تصنیف هایش کارآزموده بودند. در دوران مشروطه انجمنی بود به نام «اخوت» که خودش کنسرت برگزار می کرد. این کنسرت ها که گاه درآمدشان صرف کمک به لطمه دیدگان بلایای طبیعی و گاه انسانی می شد، هم رهبری و هم ریاست ارکسترش بر عهده «درویش خان» بود. وی در اجرای نوآوری هایش از اعضای همین ارکستر استفاده می کرد. دو بار هم به اروپا رفت. این سفرها برایش دستاورد نوی به ارمغان آورد. او که همیشه اهتمام می کرد کار تازه ای عرضه نماید پس از مراجعت به وطن قطعات دلپذیری در ساختار ضرب آهنگ هایش به کار برد که تا آن هنگام بی سابقه بود و بعدها سبب شد چند شرکت اروپایی برای ضبط موسیقی ملی کشورش به ایران بیایند.
سه تار تا پیش از درویش پنج سیم داشت. او بود که سیم ششم را با الهام از مشتاق علی شاه، به آن اضافه کرد. همین طور نخستین کلاس تدریس موسیقی در ایران، کلاس او بود و خیلی از شاگردانش در آینده سرآمد موسیقی ملی شدند. او بعد از اینکه شاگردان دوره شان را می گذراندند به آنها نشان تبرزین می داد. آنها که دوم می شدند تلفیقی از مس و نقره و کسانی که ممتاز می شدند تبرزین طلا هدیه می گرفتند. «مرتضی نی داوود، ابوالحسن صبا، موسی معروفی، نورعلی برومند و سعید هرمزی» ازجمله شاگردانی بودند که به تبرزین طلای درویش خان مفتخر شدند. زنده یاد روح الله خالقی در کتاب «سرگذشت موسیقی ایران» می نویسد: «پدرم از هنر و مکارم اخلاقی او (درویش خان) که چندی هم از تعلیماتش برخوردار شده بود، حکایت ها می کرد. من آرزو داشتم وی را ببینم و سازش را از نزدیک بشنوم تا این که برحسب دعوت پدرم شبی به باغ ما آمد. محفل آراسته ای به پاس احترام او ترتیب دادند و حضار اهل ذوق و دوستدار موسیقی که در انتظار هنرنمایی وی بودند، مقدم استاد را گرامی داشتند. نوای لطیف سرانگشتان گهربار درویش خان رونق خاصی به مجلس داده بود و مضراب های ریز، صاف و پی درپی و پختگی پنجه و حالت خوش سازش همه را ساکت و خاموش کرد. استاد که با مهربانی همه را «پیرجان» خطاب می کرد، تار را به زمین گذاشت و با سه تار قطعه زیبایی در شور نواخت که آیتی از لطف و زیبایی بود و هیچ گاه اثرش از خاطرم محو نمی گردد.»
«غلام حسین درویش» شب دوم آذرماه ۱۳۰۵ به دنبال سانحه ای جان خودش را از دست داد. ظاهراً او نخستین کسی بود که در ایران به دنبال حادثه رانندگی جانش را از دست داد. گویا از محفلی دوستانه بازمی گشته که اتومبیلی با درشکه اش تصادف می کند و او بعد از پرت شدن از گرده درشکه با سر به کف خیابان برخورد می کند. مردم فوراً او را به بیمارستان نظمیه تهران می برند اما بعد از پنج روز در اثر خون ریزی مغزی جان خودش را از دست می دهد. جسدش را در گورستان «ظهیرالدوله» آرام می دهند و چند روز بعد از مراسم خاک سپاری «علی نقی وزیری» به یادبودش مجلسی در مدرسه موسیقی خود برپا می نماید. در آن مجلس «وزیری» با نواختن چند قطعه از کارهای «درویش» با تار، یادش را گرامی می دارد.»
منبع: siamakyazdanjoo.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب