روایت مهر از نواهای عاشورایی-۲؛
نوایی كه در مرز عقل و جنون ماندگار شد
سایت رسمی سیامك یزدانجو: قطعه شب دهم به آهنگسازی فردین خلعتبری و خوانندگی علیرضا قربانی یكی از مهم ترین آثار در رابطه با خاطرات عاشورایی ما است كه پس از گذشت 18 سال هنوز جزو مهم ترین تولیدات این عرصه شمرده می شود.
دریافت 1 MB
خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی در رابطه با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همیشه جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش ترین عرصه های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سال های متمادی دوشادوش سایر کارهای فرهنگی هنری در رابطه با این مساله مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه بااینکه همیشه در معرض بهتان های فراوان همچون «سفارشی بودن» قرار داشته اند اما به سبب حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر خیلی از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در این عرصه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف در رابطه با قیام عاشورا در کشورمان در چارچوب های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می گیرد، فقط مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده اند. آثاری که طبیعتاً بعضی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل بستگان اباعبدالله (ع) است.
در دومین قسمت از سلسله گزارش «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می گیرد، به معرفی موسیقی متن سریال «شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی، موسیقی فردین خلعتبری، شعر افشین یداللهی و خوانندگی علیرضا قربانی بعنوان یکی از معتبرترین و پرطرفدارترین آثار موسیقایی در رابطه با سوگواری حضرت سیدالشهدا پرداخته ایم. اثری که چندی پس از پخش این سریال پرطرفدار ویژه ایام سوگواری محرم و صفر در دهه ۸۰ توسط انتشارات «سروش» به صورت آلبوم منتشر و با استقبال شنوندگان نیز روبه رو شد.
داستان این سریال که سال ۸۰ تولید و در نوروز سال ۸۱ روی آنتن شبکه یک سیما رفت، روایتی از سیر گذر عشق زمینی به عشق آسمانی «حیدر خوش مرام» با بازی حسین یاری از لوطی های یکی از محلات قدیم تهران بود که به دنبال یک شکست، طبق شرط مجبور به سرقت از یکی از خانواده های قجر می شود. اما در این مجال توطئه و عشقی جان سوز در انتظار دلداده قصه است که این خود تازه ورود به ماجراها و اتفاقات دیگری است که روند داستانی سریال را پیش می برد.
اما یکی از نکات بسیار موثر و جالب توجهی که توانست سریال «شب دهم» حسن فتحی را فارغ از دیگر مولفه های باارزش آن در حوزه نگارش فیلمنامه، کارگردانی، بازیگری، نوع روایت و مواردی از این دست، بعنوان یک مجموعه ماندگار در حوزه سریال سازی تثبیت کند و هنوز با گذشت ۱۸ سال از تولید آن همچنان در کنداکتور پخش برنامه های سیما قرار گیرد، موسیقی ماندگار و در خدمت اثرِ فردین خلعتبری برای این مجموعه تلویزیونی بود. یک اثر بدیع در حوزه ساخت موسیقی متن سریال ها که به سبب تسلط مثال زدنی خلعتبری در سه حوزه موسیقی، ادبیات و هنرهای نمایشی توانست شرایط جدیدی را در این حوزه به وجود آورد.
شرایطی که کلام ماندگار مرحوم افشین یداللهی و اجرای با کیفیت علیرضا قربانی در حوزه آوازی ترکیب یک دستی را فراهم ساخت که هنوز تیتراژ این سریال تلویزیونی را تبدیل به یکی ممتازترین و تأثیرگذارترین آثار موسیقایی در رابطه با نغمات عاشورایی کرده است. گو اینکه این اثر را می توان هم به صورت مستقل و هم در چارچوب سریال «شب دهم» مورد ارزیابی و سنجش قرار داد. در واقع سه عنصر موسیقی، شعر و اجرای آواز آنچنان در خدمت فضای دراماتیک اثر قرار گرفته بودند که گویی همه عناصر یک سریال در چارچوب یک زنجیره خودآگاه دست به دست هم داده بودند که «شب دهم» حسن فتحی را این چنین ماندگار کنند. جریانی که سبب شد تا سازندگانش بعدها موسیقی متن فیلم را در چارچوب یک آلبوم موسیقی منتشر و آنرا در دسترس مخاطبان قرار دهند.افشین یدالهی
وقتی افشین یداللهی عقل و جنون را در هم آمیخت!
اگر چه درباره عناصر موسیقایی سریال «شب دهم» به آهنگسازی فردین خلعتبری که سابقه درخشانی در حوزه ساخت موسیقی متن آثار سینمایی و تلویزیونی دارد می توان ساعت ها بحث و گفتگو کرده و درباره آن به اظهار نظر پرداخت. اما نکته های جالب توجهی که فردین خلعتبری درباره موسیقی این سریال گفته دربرگیرنده فضای جالب توجهی است.
وی در یک گفتگوی ویدئویی که مدتی پیش از طرف شبکه «آی فیلم» به مناسبت ساخت موسیقی متن سریال «شب دهم» پیش روی مخاطبان قرار گرفت، درباره تیتراژ این سریال که در آن روزگار و حتی طی سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته، توضیح داده بود: وقتی قصه سریال «شب دهم» را برای افشین یداللهی تعریف کردم و بعدها حسن فتحی به صورت مفصل تر درباره این سریال با افشین صحبت کردم، او ترانه ای را خلق کرد که این چنین ماندگار شد.
خلعتبری در این گفتگوی تلویزیونی که بر سر مزار مرحوم افشین یداللهی صورت گرفت، اظهار داشته بود: افشین یداللهی در قطعه ای که برای تیتراژ سریال ساختیم «عقل و جنون» را باهم قاطی کرد. مرزش را هم باریک کرد. او «کفر و ایمان» را هم در این شعر به هم نزدیک کرد. اینها خاصیت های افشین بود و او می توانست این بازی کلمات را به درستی انجام دهد.فردین خلعتبری
علیرضا قربانی خواننده موسیقی ایرانی که طی سال های اخیر با تولید آثار متفاوت توانسته خودرا بعنوان یک خواننده به روز و پرطرفدار معرفی نماید هم درباره حضورش در سریال شب دهم بعنوان خواننده تیتراژ و موارد دیگر بیان کرد: شما اگر به مفهوم شعر دقت کرده باشید متوجه می شوید که تمامی مفاهیم این اثر ماندگار افشین یداللهی در جای جای سریال وجود دارند. نکاتی که نشان دهنده هماهنگی فکری نویسنده، کارگردان با ترانه سرا و آهنگساز است که توانسته این چنین کلید واژه های نابی را در شعر خود خلق کند. شما وقتی با این بیت رو به رو می شوید که: «مرز در عقل و جنون باریک است / کفر و ایمان چه به هم نزدیک است» متوجه می شوید که شاعر چقدر ظریف سروده است. نکته ای دربرگیرنده ارزش های فراوانی برای یک قطعه ماندگار است.
وی در این گفتگوی تلویزیونی بود که وقتی باردیگر موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «شب دهم» را برای او پخش می کنند، به نکته جالبی اشاره کرده و می گوید: وقتی الان این قطعه را گوش می کنم بنظر می رسد هم افشین یداللهی و هم فردین خلعتبری در این کار از من بهتر بودند. چون من در این کار فقط فرصت داشتم بخوانم. یعنی هیچ فرصت دیگری نداشتم که بخواهم با تامل و زمان بیشتری روی خوانش جدید اثر کاری کنم. اما به هر حال می بینیم که در مجموع موسیقی این اثر تلویزیونی و تیتراژ آن در حافظه تاریخی موسیقی ایرانی ثبت شده است.
قربانی در بخش دیگری از این مصاحبه بود که توضیح داد: از نکات مهم دیگری که سبب ماندگاری موسیقی سریال شب دهم شد داستان زیبا و اثر گذار آن بود که در کنار حس اعجاب انگیز ایرانیان نسبت به واقعه عاشورا و تعزیه و اساساً ایام محرم و صفر شرایطی را ایجاد کرد که سریال شب دهم به کارگردانی حسن فتحی و موسیقی فردین خلعتبری جذابیت خاصی پیدا کند. البته که موسیقی اثر نیز به قدری خوب روی کار نشسته بود که تا مدت ها پس از پخش سریال نیز بازخوردهای خاص خودرا داشت.
به هر حال موسیقی متن سریال «شب دهم» دربرگیرنده مولفه های ارزشمندی در حوزه موسیقی است که توانسته کلیت اثر را بعنوان یک موسیقی ماندگار از نواهای عاشورایی در ذهن مخاطبان ثبت کند. شرایطی همچون بهره مندی از ترکیب درست و مبتنی بر آموزه ای علمی آهنگساز در حوزه ارکستراسیون برای هم نشینی سازهای ایرانی و سازهای جهانی، پرهیز آهنگساز از تکرار ملودی در سکانس ها و پلان های مختلف، انطباق تصویر روی موسیقی و برعکس، ایجاد فضایی بدیع و نوآورانه در خوانش ترانه ها توسط خواننده، بهره مندی درست و به جا از نغمات و موسیقی های به کار گرفته شده در مجالس تعزیه که توانست موسیقی اثر را بعنوان یکی از ماندگار آثار موسیقایی در رابطه با ایام محرم و صفر تثبیت کند.
به هر ترتیب همان گونه که بارها نیز به آن اشاره شده، ترکیب موسیقی و فیلم همیشه دربرگیرنده نکات مهمی است که در بعضی اوقات بنا به ناآگاهی آهنگساز در حوزه هنرهای دراماتیک و البته فقدان دانش موسیقایی لازم در حوزه کارگردانی سینما و تلویزیون شرایط را به سمتی هدایت کرده که در خیلی از آثار نمایشی در حوزه های سینما و تلویزیون شاهد تولید کارهایی باشیم که تحت هیچ شرایطی در ذهن مخاطب خاطره ماندگاری را بجای نگذاشته و فقط برای انجام یک تکلیف تولید و عرضه می شوند.
جریانی که متاسفانه آن در خیلی از کارهای سفارشی با انگیزه های اقتصادی به حد وفور شنیده و دیده شده و در خیلی از مقاطع زمانی نیز لطمه های جدی را به جریان موسیقی و فیلم بجای گذارده است.
اما بطور قطع می توان اظهار داشت که موسیقی سریال «شب دهم» یک ضیافت تمام عیار از هم نشینی فیلم و موسیقی است که با دانش و تجربه حسن فتحی در عرصه های مختلف فیلمسازی و البته تسلط بر دیگر مولفه های فرهنگی هنری در کنار آگاهی و ذائقه مثال زدنی فردین خلعتبری در حوزه آهنگسازی آنرا تبدیل به یک اثر جذاب، ماندگار و مهم در عرصه نواهای عاشورایی کرده که ساعت ها می توان راجع به آن بحث و تبادل نظر کرد. در واقع همین که با شنیدن موسیقی این اثر بدون تصویر متوجه می شویم که کار مربوط به چه سریال یا فیلم سینمایی است، این یعنی هم کارگردان، هم آهنگساز، هم شاعر و هم خواننده کار خودرا به بهترین شکل ممکن عرضه کرده اند. جریانی که در موسیقی متن سریال «شب دهم» پیش روی مخاطبان آن دوران به درستی نمایش داده شد و هنوز هم جزو آثاری است که همچنان در حافظه شنیداری و دیداری بینندگان باقی مانده است.
فردین خلعتبری (آهنگساز)، مهرداد بلوچیان دستیار آهنگساز، افشین یدالهی شاعر، علی رزمی نوازنده تار، امید سیاره نوازنده سنتور، بردیا کیارس نوازنده ویولن و ویولن آلتو، عمادرضا نکویی نوازنده ویولن و ویولن آلتو، مازیار ظهیرالدینی نوازنده ویولن و ویولن آلتو، محمد مرآتی نوازنده کمانچه، فرامرز نجفی نوازنده ضرب، عباس صالحی نوازنده ترومپت و مهسا وحدت آواز سوپرانو عوامل آلبوم موسیقی «شب دهم» را تشکیل می دادند. اثری که طی سال های گذشته نیز از آن اجراهای زنده مختلفی نیز توسط ارکسترهای مختلف پیش روی مخاطبان قرار گرفت و با استقبال آنها روبه رو شد.
منبع: siamakyazdanjoo.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب