كشف راز گل و مرغ
به گزارش سایت رسمی سیامك یزدانجو همایش «نمادشناسی عرفانی گل ها و پرندگان با تاكید بر معناشناسی هنر گل و مرغ در اصفهانِ عصر صفوی از منظر عزالدین مقدسی، عارف قرن هفتم هجری» در كتابخانه مركزی اصفهان برگزار گردید..
به گزارش سایت رسمی سیامك یزدانجو به نقل از ایسنا، جلیل جوكار، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان، در این همایش به معرفی عزالدین مقدسی پرداخت؛ ابومحمد عزالدین عبدالسلام بن احمد بن غانم، بعد از سال ۶۲۸ هجری قمری در بیت المقدس به دنیا آمد و در سال ۶۷۸ در قاهره دارفانی را وداع گفت. سال تولد این عارف عرب زبان، در رسالات مختلف با چند سال تقریب بیان شده و محققین را بر آن داشته تا در ذكر تاریخ ولادتش از عبارت "پس از سال ۶۲۸" استفاده كنند.
او افزود: غانم جد عزالدین بوده كه زاویه ای (خلوتگاه) معروف در بیت المقدس داشته؛ زاویه ای كه همچنان مشهور است و قبله گاه اهل دل و عرفان. فرزندان غانم كه همگی ابن غانم خطاب می شوند، در شعر و عرفان شهره بوده اند و عزالدین، نوه غانم هم در بیت المقدس به دنیا آمده. او بعد از تكمیل تحصیلات عرفانی اش به قاهره رفته اما به علت علاقه بسیارش به بیت المقدس، همواره بین قاهره و بیت المقدس در آمد و شد بوده است. آرامگاه این عارف عرب زبان در قبرستان قاهره همچنان زیارتگاه اهل دل و اهل عرفان است.
نویسنده كتاب «نقاشی گل و مرغ» با معرفی كتاب «كشف الأسرار فی حكم الطیور و الأزهار» كه مبحث بحث این همایش بود، اظهار داشت: از این رساله نسخ خطی در كتابخانه های مختلف دنیا وجود دارد، همینطور دو نسخه چاپی هم موجود است كه مرجع و منبع نسخ چاپی دیگر قرار گرفته. یكی از این نسخ هم در سال ۸۲۱ میلادی در انتشارات سلطانیه پاریس چاپ شده كه محمدرضا شفیعی كدكنی ترجمه ای بر آن منتشر نموده است.
جوكار ترجمه شفیعی كدكنی را دارای خصوصیت تألیف دانست و خاطرنشان كرد: شفیعی مفاهیم كلی را از ابن غانم برگرفته اما تألیفی با خصوصیت های ارزشی خاص به همت انتشارات نشر سخن در سال ۱۳۸۳ بعنوان مقدمه كتاب منطق الطیر عطار منتشر نموده كه در منبع دیگری این ترجمه وجود ندارد.
به گفته این محقق و معناشناس، دیگر نسخه چاپی موجود از «كشف الأسرار فی حكم الطیور و الأزهار»، توسط عبدالوهاب محمد گردآوری شده و در دارالفضیله قاهره انتشار پیدا كرده است كه حدیث دارابی و یحیی معروف بر طبق این نسخه مقاله ای نوشته اند و تأثیر و تأثر فرهنگ جوامع اسلامی را بر هم بررسی نموده اند.
او افزود: در این مورد خاص، این مقاله، تأثیرپذیری عزالدین مقدسی از عطار نیشابوری را به اثبات رسانده و همان گونه كه تأثیر نوشته ابن غانم را در اشعار قرن هفتم به بعد در ادبیات فارسی می بینیم، نوشته عطار در قرن ششم، بر عارفی در قرن هفتم در بیت المقدس تأثیرگذار بوده است.
به عقیده جوكار، این تأثیر و تأثر سبب زیبایی هنر جوامع مختلف شده و در هم تنیدگی فرهنگ ها را نمایان می كند؛ همچنان كه گره چهارقل كه در معماری دوره صفوی به وفور دیده می شود، در پنجره های معبد بودایی با قدمت ۵۰۰ سال و هم دوره با عهد صفوی در معبدی در شانگهای چین هم دیده می شود.
این هنرمند طرح و رنگ شناس یكی از بخش های تعجب برانگیز كتاب عزالدین را نمادشناسی حیوانات دانست و افزود: درحالی كه در عنوان كتاب، از حَیَوان نامی دیده نمی گردد و این جای شك را بوجود می آورد كه عنوان كتاب دستخوش تغییر قرار گرفته باشد و یا این بخش، بعدها به كتاب افزوده شده باشد. این رساله در باب اول به گل های سرخ، مورد، نرگس، نیلوفر، بنفشه، شب بو، یاسمن، بابونه، خیری دشتی-همیشه بهار و گل شقایق و در باب دیگر به پرندگان هزار دستان-هدهد، كبوتر، پرستو، طاووس و طوطی پرداخته است.
وی در تعریف مفاد كتاب عزالدین اظهار داشت: باب اول رساله عزالدین به گل ها اختصاص دارد و گفتمان نمادین و رمزی عرفانی میان گل ها آغازگر این مكتوبه است.
این محقق و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان گل نرگس، با قامت كشیده و نی مانندش را خادمی كمربسته و سربه زیر، مؤدب و آماده به خدمت خواند و اظهار داشت: مقدسی كاسه وسط این گل را به جام می تشبیه كرده و نرگس را می گساری مست می داند. از نظر مقدسی، نرگس، نماد عاقبت اندیشی است و همواره نگران گذر زمان و فرارسیدن اجل است، از این رو خیر خویش را كه همان زیبایی و عطر خوبش است از كسی دریغ نمی كند.
جوكار در ادامه رمز نماد گل نیلوفر را گشود: نیلوفر، گلی است كه بر بستر آب رویش پیدا می كند، شب هنگام بسته می شود و آب آنرا فرامی گیرد، به همین دلیل، عزالدین مقدسی نیلوفر را نماد عارف و عاشق واصل می داند، كسی كه به هفتمین مرحله سیر و سلوك یعنی مرحله فقر و فنا رسیده است.
نگارنده كتاب نقاشی «گل و مرغ» گل نیلوفر را همان گل شاه عباسی نمود پیداكرده در نقاشی های ایرانی معرفی نمود كه در كاشی كاری ها بر بستر آبی رنگ و فیروزه فام قابل رؤیت است.
او خاطرنشان كرد: گل بنفشه منطبق بر شاهد در ادبیات فارسی است. شاهد درواقع معشوق مذكر است و به جهت رنگ كبودش، عزادار مرگ خود است. بنفشه بر عمر كوتاه خود واقف است اما اشارت اصلی مقدسی در این مورد به حكمت زندگی بعد از مرگ است؛ بنفشه می میرد تا منفعتش به دیگران برسد، چونكه دم كرده بنفشه خصلت دارویی دارد و شفارسان است.
جوكار افزود: اشارت گل شب بو با سه رنگ سفید و زرد و سرخ، عشاق را به سه دسته تقسیم می كند و آن كه بی پروا در روز روشن عشق خویش را بیان می كند، شب بوی زرد است كه عطر خویش را آشكارا در روز روشن می پراكند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان در ادامه روشن سازی نماد گل های شب بو، اظهار داشت: عاشقی كه خلوت شب را مجالی می داند كه راز خلوتیان شب زنده دار را هویدا كند، شب بوی كبود است.
او هزاردستان، شباهنگ یا بلبل را نماد نخست باب پرندگان خواند و در تحلیل اشارت این جاندار از دیدگاه عزالدین، آنرا به عاشقی بالغ و شیدا، شبیه دانست كه مست عشق گل شده؛ نغمه خوانی كه سماع كنان با نوای بربط و عود جویبار می خواند و در بهار سرمست از شوق دیدار گل است و در خزان، مرثیه خوان هجران.
رضوان پورعصار، معاون پژوهشی مركز اصفهان شناسی و خانه ملل اصفهان كه مجری برگزاری این همایش بود هم با اشاره به آغاز فعالیت این مركز از ساعت ۱۳۸۴ اعلام نمود كه اصفهان شناسی و شناساندن اصفهان به دنیا همواره از اهداف مهم مركز اصفهان شناسی و خانه ملل اصفهان بوده و همایش و نشست های تخصصی را بنابراین برگزار می نماید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب